HALKA AÇIK ŞİRKETLERDEKİ KURUMSALLAŞMA DÜZEYİNİN İÇ PİYASADAKİ REKABET GÜCÜNE ETKİSİ

Şirketler açısından kurumsallaşmanın yaygınlaşması amacıyla hazırladığım ve Çukurova Üniversitesi tarafından organize edilen 18.Yönetim ve Organizasyon Kongresinde 23 Mayıs 2010 tarihinde Adana'da sunduğum bu bilimsel çalışmanın özet ve sonuç metnini sizlerle paylaşıyorum.

ÖZET:

Yapılan literatür incelemesi sonucunda, kurumsallaşma ile rekabet gücü arasındaki ilişkiyi görgül olarak ölçen çalışmalarda bir sınırlılık olduğu görülmüştür. Buradan hareketle, iki değişken arasındaki ilişkiyi görgül olarak ortaya koyabilmek adına bu çalışmada, kurumsallaşma düzeyinin artmasıyla birlikte iç piyasadaki rekabet gücünün artıp artmayacağı ile ilgili soruya cevap aranmıştır. 

Araştırma, diğerlerine göre daha kurumsal olabileceği varsayımı ile, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Ulusal Tüm Endeksine kayıtlı halka açık şirketler üzerinde yapılmıştır. Likert tutum ölçeği kullanılarak hazırlanan soru formunu cevaplandıran 101 halka açık şirketin verileri, korelasyon ve regresyon analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Analiz sonucunda şirketlerdeki kurumsallaşma düzeyi artıkça, rekabet gücünün de arttığı tespit edilmiştir.

ARAŞTIRMA SONUCU:
Geliştirilen hipotezin yapılan basit regresyon analizi bulgularına göre desteklendiği görülmüştür. Buna göre, şirketlerdeki kurumsallaşma düzeyi artıkça, iç piyasadaki rekabet gücü de artmaktadır. Bir başka anlatımla kurumsallaşma, rekabet gücünü olumlu yönde etkilemektedir. Nitekim elde ettiğimiz bu bulgu, literatürdeki çalışmaların bulgularıyla (Alpay, 2008; Apaydın, 2007; Baraz, 2006; Demirkan, 2008; Tavşancı, 2002) uyuşmaktadır. Çünkü bu çalışmalarda kurumsallaşma ile firma performansı, rekabet gücü ve rekabet avantajı arasındaki pozitif doğrusal ilişkiden bahsedilmektedir.

Örgüt kuramının kurumsal perspektifi ve kaynak tabanlı bakışın fikirlerini birleştirerek kurumsallaşma ile rekabet arasındaki ilişkiyi bir süreç modeliyle açıklayan çalışmalar (Cho ve Tanhusaj, 2003; Oliver, 1997) ile bu çalışma arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu çalışmalarda, şirketlerin uzun süreli sürdürülebilir rekabet avantajı elde edebilmeleri için hem kaynak, hem de kurumsal sermayeye ihtiyaç duydukları ifade edilmektedir. Bu tez çalışmasında ise, sadece kurumsal sermaye ile rekabet gücü ilişkisinin açıklanabileceği tespit edilmiştir.

Bu bulgulardan hareketle, iç piyasada rekabet güçlerini artırmak isteyen halka açık şirketlere, oluruna bırakmadan veya ertelemeden ve sistemli çalışmalar yürüterek, kurumsallaşma düzeylerini artırabilmalarını önerebiliriz. Çünkü bu çalışmada, kurumsallaşma düzeyinin rekabet gücünü %79,9 oranında etkilediği tespit edilmiştir.  Öyle ki; şirketler, kurumsallaşma düzeylerini artırarak iç piyasadaki rekabet güçlerini artırabilirler. Çünkü kurumsallaşma ile birlikte ortaya çıkan sistemlilik, standartlaşma ve örgüt içi uyumun, rekabet gücünü olumlu etkilediği düşünülmektedir. Örneğin sistemli ve uyumlu çalışan şirketler, genel olarak talep ettiği tarihte siparişlerini müşteriye ulaştırabilirler. Bu sayede, özellikle aşırı biçimselleşme nedeniyle hantallaşan büyük rakipleri karşısında, işgücü ve süreç yönetimi yönünden rekabet güçlerini yükseltebilirler. Daha çok müşteriye rakiplerinden daha hızlı ulaşarak ve değişen müşteri ihtiyaçlarına daha hızlı cevap vererek finansal olarak güçlerini artırabilirler.

Özellikle aile şirketlerin, kurumsallaşma düzeylerini artırma çalışmalarını, tepe yönetiminde yapılacak zorunlu kuşak değişimlerini beklemeden bir an önce planlı ve programlı olarak yürütmelerini önerebiliriz. Çünkü kurumsallaşma düzeyinin artması, çok zaman alan bir süreçtir. Firma içindeki kuralların, prosedürlerin, değerlerin ve inançların her çalışan ve yönetici tarafından alışkanlık haline gelmesi ve tekrar edilmesi kısa sürede olması mümkün değildir. Şirketlerin yapı ve finansal olarak büyümesiyle, bu sürenin daha da artacağı düşünülmektedir.

Bunun için ilk olarak, çalışmamızın araştırma yönteminden faydalanılarak şirketlerinin kurumsallaşma düzeylerini istatistiksel olarak belirlemelerini önerebiliriz. Böylece mevcut kurumsallaşma düzeylerini belirleyip, hangi çalışmaları yapmaları gerektiği ile ilgili etkin bir planlama yapabilirler.  

Ülkemizde kurumsallaşma ile rekabet gücü arasındaki ilişkiyi ortaya koyan görgül çalışmaların sayısında sınırlılık söz konusu olduğu için, kurumsallaşma düzeyini ölçen ve kurumsallaşma düzeyi ile bağımlı değişkenler arasında (performans, rekabet gücü, firma ömrü vs.) ilişkiyi ortaya koyacak daha fazla görgül çalışmaya ihtiyaç vardır. Ayrıca gelecekte, kurumsallaşmanın dış rekabet gücünü ne yönde etkilediği ile ilgili çalışmaların yapılması da, bu çalışmada elde edilen bulguları güçlendirecektir.

Dr.Savaş Tavşancı

Kıdemli Yönetim Danışmanı

Yönetici Mentoru ve Eğitmen

savastavsanci@gmail.com

FAYDALANILAN KAYNAKLAR:

• Abrahamson E. ve  Rosenkopf L. 1993. Institutional and competitive bandwagons: using mathematical modeling as a tool to explore ınnovation diffusion. The Academy of Management Review, 18(3):487-517
• Alpay G. vd. 2008.   Performance implications of institutionalization process in family-owned businesses: evidence from an emerging economy. Journal of World Business.43(4):435-448
• Apaydın, F. 2007. Örgütlerde kurumsallaşma ve adaptif yeteneklerin pazarlama eylemlerine ve örgütsel performansa etkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gebze:Gebze YTE SBE.
• Ararat M. 2005a. 2004 yılı istanbul sanayi odası ııı. sanayi kongresi  oturum sonuçları. Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma Kongresi (ss.5-10). Düzenleyen İstanbul Sanayi Odası (Ekim 2005)
• Atila E. ve Küskü F. 2006. Görünürde kurumsallık: aile işletmeleri örneği. 2. Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı (ss.191-198). Düzenleyen İstanbul Kültür Üniversitesi. Editör Tamer Koçel. İstanbul (14-15 Nisan 2006).
• Baraz B. 2006. Aile işletmelerinde kurumsallaşma ölçütleri. 2. Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı (ss.120-129). Düzenleyen İstanbul Kültür Üniversitesi. Editör Tamer Koçel. İstanbul (14-15 Nisan 2006).
• Cho H. ve Tansuhaj P. 2003. Examining LDC Firms’ competitive advantage from the resourced-based and institutional perspectives.http://blake.montclair.edu/~cibconf/conference/DATA/Theme4/Usa.pdf.  (30 Nisan 2007)
• Demirkan M. 2008. Türkiye’deki özel diş kliniklerinin kurumsallaşma düzeyinin finansal yapılarına etkileri ve anket çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• DİE. Eylül 2004. İmalat sanayi sektörünün avrupa birliği pazarındaki rekabet gücü araştırması 2001-2002.  Devlet İstatistik Enstitüsü (Devlet İstatistik Enstitüsü, 17 Kasım 2005 tarihinden itibaren Türkiye İstatistik Kurumu adını almıştır). Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası
• Dimaggio P. J. ve Powell W. W. 1991. Introduction. the new institutionalism in organizational analysis (ss.1-40). Derleyen Walter W. Powell ve Paul J.  Dimaggio. Chicago: The University of Chicago Press
• Dimaggio P. J. ve Powell,W. W. 1983. The iron cage revisited: institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields. American Sociological Review. 48(2):147-160.
• Doğan Ö. İ. 1998, Kalite yönetimi uygulamalarının işletmelerin rekabet gücü üzerine etkisi.Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Farashahi, M. 2003. Institutionalization process with organizations: a multilevel analysis of two functional activities of airlines in a developing country. Thesis Doctor of Philosophy. Canada: Canada Univesity John Molson School of Business.
• Greenwood R. ve Hinings C. R. 1996. Understanding radical organizational change: bringing together the old and the new institutionalism,. The Academy of Management Review, 21(4): 1022-1054.
• Gül E. ve Ekinci A. 2009. Çevresel düzenlemelerin dış ticaret ve rekabet gücü üzerine etkisi. http://sbe.dpu.edu.tr/7/89.pdf. (01.01.2009)
• İMKB 2009. Hisse senetleri piyasa endeksleri.  http://www.imkb.gov.tr/endeksler.htm. (19 Nisan 2009)
• Karpuzoğlu, E. 2000. Aile şirketlerinin kurumsallaşma düzeylerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü
• Meyer J. W. ve Rowan, B. 1977. Institutionalized Organizations: Formal Structure as Myth and Ceremony, The American Journal of Sociology, 83 (2):340-363.
• Oliver C. 1997.  Sustainable competitive advantage : combining institutional and resource based views. Strategic Management Journal. 18 (9): 697-713
• Selznick P. 1984b. TVA and the grass roots: a study of politics and organization. USA: University of California Press
• Tavşancı S. 2002. Toplam kalite yönetiminin rekabet avantajı yaratma ve koruma üzerine etkisi: Dentaş ambalaj ve kağıt sanayi a.ş. örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla:Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Tavşancı S. 2008. Bir şirketin en çok hangi özelliği onun kurumsallaşma düzeyini belirler?.Etkin Yöneticilik Blogu. http://www.tavsanci.com/index.php?option=com_content&task= blogcategory&id=96&Itemid=61. (04 Temmuz 2009)
• Ulukan, C. 2005. Girişimcilerin ve profesyonel yöneticilerin kurumsallaşma perspektifi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (2):29-42